Zoals veel mensen maak ik me ook zorgen over het klimaat en de toekomst. Niet zozeer mijn eigen toekomst als wel die van mijn kinderen, komende generaties en al het levende hier op aarde. Dat vraagt aandacht. Vandaar dat ik met mijn Rotterdamse leesgroep het boek las, ‘Er is leven na de groei – Hoe we onze toekomst realistisch veiligstellen’ van Paul Schenderling. Met de hoop aanknopingspunten te vinden richting de toekomst.
Groei gaat in dit boek over de economische groei. Het boek drukt me met de neus op de feiten. Confronteert me met de eindigheid en met de urgentie van de aanpak van klimaatverandering. En het boek beschrijft concrete maatregelen waarmee het tij gekeerd kan worden en snelheid gemaakt kan worden.
Hoe keren we het tij?
Centraal in het boek staat een financiële ingreep, een milieuheffing op consumptie die ons prikkelt om producten met een lage CO2 belasting te kopen; de kernmaatregel. Een relatief eenvoudige maatregel met grote effecten en mogelijk een enorme stimulans naar een klimaatvriendelijke omgeving. Tegelijkertijd doet deze maatregel recht aan het verminderen van de inkomensverschillen. Dat laatste is belangrijk om ook draagvlak te creëren voor dergelijke maatregelen.
Kunnen we onze behoefte om steeds maar meer te consumeren ook op een andere dan de financiële manier veranderen? Hoe kunnen we onze gerichtheid op materie en de gehechtheid aan materie meer loslaten? Gelukkig wordt daar ook aandacht aan besteed door te kijken naar de potentiele groei in de kwaliteit van leven.
Wat maakt het leven de moeite waard?
In het boek gaat het eerste antwoord op die vraag over onze sociale relaties; gewoon onder het genot van een hapje en een drankje met elkaar praten over het leven en luisteren naar wat ieder bezig houdt.
Het tweede antwoord gaat over ertoe doen, van betekenis zijn, een bijdrage willen leveren. Je inzetten voor het grotere geheel.
En het derde antwoord over het ontdekken, een glimp opvangen van pure schoonheid, zuivere waarheid en echte goedheid.
Volgens de schrijver drie onuitputtelijke bronnen die we kunnen gebruiken om onze materiële behoeften een andere invulling te geven en die ons los kunnen maken van ons groeiend consumptiegedrag.
Maatschappelijk wordt een pleidooi gehouden voor een meer coöperatieve samenleving.
Wat mis ik?
Vanuit de gevoelde urgentie van de klimaataanpak kiest de schrijver voor een praktische insteek gericht op financiële en maatschappelijke verandering. Door aan een aantal financiële knoppen te draaien wil hij het tij keren. Vervolgens werkt hij dit en door naar diverse domeinen zoals werk, wonen, landbouw, zorg en mobiliteit. En komt hij tot het concept van postgroei. Postgroei draait om het verleggen van de focus van kwantitatieve groei (consumptiegroei) naar kwalitatieve groei (groei van kwaliteit van leven).
Het verhaal is geschreven vanuit angst. Die angst is gezien de urgentie van klimaatverandering terecht. Ik mis daarin een fundamentele heroriëntatie van ons als mens. Onze huidige houding is oorzaak van waar we nu zijn. Als we onze houding ten aanzien van al het levende en ten aanzien van de aarde niet fundamenteel veranderen zullen de voorgestelde maatregelen niet werken. Groeien kunnen we vooral in bewustzijn van onze plek hier op aarde. Als we daarin groeien dan is er leven in het groeien.
*) de bijgaande afbeelding is een deel van de kaft van het boek
