Ik las met mijn Rotterdamse leesclub het boek, Afrika is geen land van Dipo Faloyin. Een heel goed boek. Op de achterflap staat: ‘Al te vaak wordt Afrika voorgesteld als een droog, rood safarilandschap, geteisterd door hongersnood, armoede en conflicten.’ Waarmee een continent met bijna 1,5 miljard mensen, 54 landen en meer dan 2000 talen door ons in het westen gereduceerd wordt tot één simpel verhaal.
Wat is ruimte waard
Op weg naar mijn boekenclubavond bij Mama Essi op Rotterdam zuid las ik in de trein het boekje ‘Wat is ruimte waard’, van Marjolijn van Heemstra. Het is zojuist verschenen in het kader van de maand van de filosofie. Bij het lezen werd ik steeds meer geraakt door de overeenkomsten tussen beide boeken. Op de achterflap staat: ‘In de ruimte lonkt het nieuwe goud. Waar vroeger verre landschappen gekoloniseerd werden, zijn nu de planeten aan de beurt. Miljardairs lanceren de ene raket na de andere.’
Commerce
Waar het boek ‘Afrika is geen land ‘ons lessen probeert te leren over hoe we het niet zouden moeten doen en beschrijft welke schade dit heeft aangericht, wordt in ‘Wat is ruimte waard’ het oude patroon van kolonisatie beschreven waarmee we de geschiedenis herhalen. Van de drie c’s van de ontdekkingsreiziger Livingstone (commerce, christianity en civilisation) blijft alleen de c van commerce geldig. De maan en het heelal lijken geen levende wezens te kennen dus waarom daar christianity en civilisation brengen. Mensen als Jeff Bezos en Elon Musk denken met de kolonisatie van de ruimte de aarde te redden. ‘Als de wereldeconomie en de wereldbevolking blijven groeien dan rest ons alleen de ruimte om naar toe te gaan.’
Thuis heroveren of nieuw thuis stichten
Hoe kunnen we ontsnappen, hoe kan ik ontsnappen aan koloniaal denken? Marjolijn maakt op basis van het gedachtegoed van de historicus Lorenzo Veracini onderscheid tussen ‘verticaal’ en ‘horizontaal’ denken. Wie zich niet meer thuis voelt heeft 2 opties: in opstand komen, naar binnen keren en het ‘thuis’ heroveren en herinrichten (verticaal denken), of ergens anders een nieuw ‘thuis’ stichten, de oplossing ergens anders, buiten jezelf zoeken (horizontaal denken). Kolonisten kiezen voor dit laatste.
Ontzieling
In Afrika betaalden de lokale gemeenschappen daarvoor de prijs. Het conflict dat thuis, in Europa, werd ontvlucht, werd alsnog uitgevochten met minder weerbare mensen. Het werelddeel en haar bewoners werden moedwillig ontzield. Uitsluitend en alleen om tegemoet te komen aan onze materiële behoeften. Daarmee ontzielden we niet alleen de ander maar ook onszelf.
Bij de bewegingen die zich nu op de maan richten, lopen we de kans dat we straks allemaal naar de maan als industrieel en ontzield landschap kijken. De bezielende spirituele kracht, de magie en de mythen die nu met ons meereizen met het beleven van de maan maken plaats voor een verschraald materialisme.
Hoe we omgaan met de aarde en hoe we nu al en in de toekomst met het heelal omgaan, uit zich in hoe we met bezieling omgaan.
