Dit is een vertaling van het artikel van Otto Scharmer: dit is de link naar zijn artikel in het Engels. In deze vertaling is een aantal voorbeelden kort benoemd in plaats van de uitgebreidere beschrijving in het originele artikel van Scharmer.
Paradigma shift:
De teruggang van Trump, de opkomst van de Groenen, en de nieuwe coördinaten van maatschappelijke verandering
In dit meest recente blog schrijft Otto Scharmer over de duiding van de Midterm Elections in de Verenigde Staten. Door veel media worden de verkiezingen geduid als een verharding van standpunten tussen linkse en rechtse politiek. Maar dat is de betekenis die we geven als we door een 20e eeuwse bril kijken. En dat is niet meer de bril waarmee we betekenis kunnen geven aan veranderingen. Het gaat niet meer om de polen links en rechts. Er verschijnt een nieuwe polariteit met nieuwe coördinaten waarmee we de huidige ontwikkeling een plek kunnen geven. Hij benoemt dat als een verschuiving van ‘assen’.
Het gaat niet meer om ‘links en rechts’ maar veel meer over ‘open en gesloten’, zoals ook de verkiezingen in andere delen van de wereld laten zien. Het gaat daarbij niet alleen over politiek maar ook over economie en onderwijs .
De politieke verschuiving
Van links versus rechts naar open versus gesloten.
In wezen gaat het hierbij ook om de tegenstelling van sturing vanuit de overheid versus marktsturing.
Figuur 1: De nieuwe politieke coördinaten
Maar hoe zou het zijn om de tegenstellingen te definiëren op de as van gesloten versus open. Trump staat daarbij voor geslotenheid, voor het versterken van de driehoek die gevormd wordt door angst, haat en ontkenning. Deze mindset wordt gevoed door vijf vormen van gedrag:
• verblind zijn (de werkelijkheid niet kunnen/willen zien),
• de-sensing, niet aan willen voelen (je niet willen verplaatsen in anderen),
• absencing – afwezig zijn (je niet kunnen/willen verbinden met je hoogste potentieel),
• anderen de schuld geven (onvermogen om te kunnen reflecteren),
• verwoesten (het vernietigen van natuur, relaties, het zelf).
Het speelveld van deze vijf gedragingen heeft de laatste jaren het politieke veld veranderd. Het zijn niet nieuwe vormen van gedrag, maar ze worden versterkt door het gebruik van de sociale media.
Scharmer geeft bij iedere vorm van gedrag voorbeelden uit de dagelijkse praktijk in de Verenigde Staten. De benoeming van de rechters, de schietpartijen op scholen en de omgang met het klimaatakkoord.
Trump handelt daarin heel erg effectief. Maar als Trump niet het probleem is, maar alleen het symptoom, wat is dan het probleem?
Scharmer benoemt dat als het gebrek aan een alternatief waarmee het enorme potentieel dat bij de openheid aanwezig is te activeren.
Figuur 2: Twee sociale velden: de cyclus van co-creatie (presencing) en de cyclus van destructie (abcensing)
De winnaars van recente verkiezingen zitten niet meer aan de linker of de rechter zijde (de traditionele politieke partijen) maar aan de open (de Groenen in Duitsland ) of de gesloten zijde (de AfD, Neo Nazi georiënteerd).
Observaties:
- De gesloten zijde is niet alleen in de Verenigde Staten dominant maar ook in Brazilië, Rusland, Hongarije, Polen, Turkije en de Filipijnen. Het is wereldwijd. In al die landen speelt de rol van de sociale media bij het versterken van angst, haat en ontkenning een belangrijke rol.
- De opkomst van de Groene Partij in Duitsland, een groot aantal vrouwen in de Amerikaanse politiek, de overwinning in Costa Rica van president Alvarado en president Jokowi in Indonesië laten zien dat mensen ook op een andere manier kunnen reageren op de onvrede in het huidige politieke systeem. Met nieuwsgierigheid, passie en moed.
- Het conflict rondom de as van open versus gesloten is niet nieuw maar speelt al vanaf de Amerikaanse burgeroorlog. Racisme en het excluderen van bevolkingsgroepen is blijven bestaan. Wat wel nieuw is is dat het nu wereldwijd speelt, dat we beperkt de tijd hebben (i.v.m. de klimaatverandering) en dat sociale media een grote rol spelen.
De economische verschuiving
Op dezelfde manier is er ook een verschuiving zichtbaar in het economisch domein. Gedurende de 20e eeuw ging het gesprek over hoe de economie zich zou moeten ontwikkelen, over de manier waarop economisch groei het beste versterkt zou kunnen worden. Via overheidsingrijpen of via marktwerking. In het huidige debat gaat het veel meer over de vraag of het groei-paradigma niet deel van het probleem is en vervangen moet worden door post-groei paradigma dat focust op het welzijn van ieder van ons. Maar wat als het BNP – bruto nationaal product – geen goede indicator meer is, wat is dan het alternatief?
Figuur 3: De nieuwe politieke coördinaten
Observaties:
- Ook al is het oude economische denken in 2008 gecrashed, het oude denken is nog steeds springlevend en het debat over de ontwikkeling van de economie gaat nog steeds over overheidssturing versus marktwerking.
- Op de verticale as zien we meer beweging naar nationalisme en protectionisme.
- Lokaal en regionaal zien we een beweging van onderop met nieuwe samenwerkings- en economische vormen.
- De enige kans om de in 2015 door de VN vastgestelde 17 doelen op het gebied van duurzaamheid te halen, is door het versterken van de lokale en regionale bewegingen.
De verschuiving in opvoeding en onderwijs
Een manier om de nieuwe coördinaten in onderwijs en opvoeding te bevatten, is door te zien hoe de betekenis van de ‘digitale scheiding’ is veranderd. De werkelijke digitale scheiding loopt niet tussen de kinderen die toegang hebben tot internet en zij die dat niet hebben. Het gaat nu veel meer over de verdeling tussen kinderen met ouders die de toegang tot internet beperken en ouders wier kinderen oneindig toegang hebben tot internet omdat scholen en politici aangeven dat meer toegang de sleutel tot succes is.
Het oude paradigma ging over publiek versus privaat onderwijs, links versus rechts. Het nieuwe debat focust op de manier van leren: het kunnen onthouden van formules en feiten versus de benadering van het kind in zijn/haar volle capaciteit om te leren en creëren. Daarbij draait het om het generatieve sociale veld en het integreren van hoofd, hart en handen.
Figuur 4: De nieuwe educatie coördinaten
Observaties:
- Veel van de huidige activiteiten en discussies worden nog sterk bepaald door de oude as van publiek versus privaat.
- De revolutie rondom kunstmatige intelligentie die de manier waarop de maatschappij functioneert zal gaan hervormen heeft tot gevolg dat banen die zijn gebaseerd op het kunnen onthouden van getallen en feiten zullen verdwijnen. Het gevolg is een herorientatie op de menselijke activiteiten en het creeren van waarden in de richting van compassie, empathie, collectieve creativiteit, dieper luisteren, genererende dialoog, bedding kunnen bieden, etc).
- Tot nu toe zijn er nog weinig voorbeelden van grotere scholingsinstituten die vanuit de bovenkant van het spectrum werken.
De belangrijkste blinde vlek van onze tijd
Wat hebben deze 3 type verschuivingen of shifts met elkaar te maken? Alles. Het 20e eeuwse discours ging vooral om het verschil in ideologie. En zoals de historicus Yuval Noah Harari in zijn boek 21 lessen voor de 21e eeuw, aangeeft, had je in 1938 3 ideologieën: fascisme, socialisme en liberalisme. In 1968 waren er nog twee (socialisme en liberalisme). In 1998 nog 1 (het veronderstelde einde van de geschiedenis). Maar nu in 2018 is dat aantal gedaald naar 0. Geen ideologie meer, alleen maar Ik-Ik-Ik.
Als het verschil op de verticale as niet over ideologie gaat, waarover dan wel? Het gaat om bewustzijn, dat is de kwaliteit van hoe we verbinding maken met elkaar. Het gaat om een verschuiving van bewustzijn, van ego systeem bewustzijn naar eco-systeem bewustzijn; van ik naar wij.
Het goede aan Trump en aan populisme en ego-systeem bewustzijn is de energie en het initiatief dat wordt opgeroepen. Het slechte of de begrenzing zit in de bewustzijnsvernauwing: het ego is te beperkt. Het past niet bij de werkelijke complexiteit van dit tijdperk van de onderlinge afhankelijkheid. Complexiteit en onderlinge afhankelijkheid vereisen een openen: van de mind, het hart en de wil. Als we betrokken blijven bij dit proces van openen – met alle uitdagingen rondom de stemmen van oordeel, cynisme en angst – dan gaan we door een diepgaande verandering van mindset van ego naar eco. Dan beschouwen we een situatie niet alleen maar vanuit onze eigen zienswijze maar ook vanuit de zienswijzen van alle andere spelers in ons eco-systeem.
Wat je nu kunt doen: doe mee aan het s.lab
Het verhaal over het proces van openen moet worden verteld! Ontelbare individuen, groepen en organisaties hebben te maken met uitdagingen die van hen vragen om van een ego- naar eco-systeem manier van werken te bewegen. Ofwel om naar boven te schuiven langs de verticale as. Maar op die reis voelen ze zich vaak alleen en niet gesteund. Een ondersteunende infrastructuur ontbreekt nog. Een infrastructuur die methoden en gereedschap aanreikt, die de huidige generatie change-makers helpt om zich te verbinden met gelijkgestemden uit andere systemen, sectoren en delen van de wereld.
Hiervoor heeft Otto met zijn collega’s van het Presencing Instituut een nieuw initiatief ontwikkeld: het Societal Transformation Lab (s.lab). Dit gaat begin 2019 van start en zal functioneren als een multi-lokaal innovatieplatform voor teams en organisaties die aan diepgaande innovatie werken in hun eigen organisaties en eco-systemen.
Met dank aan Kelvy Bird en Adam Yukelson.
Otto Scharmer
Senior Lecturer, MIT. Co-founder, Presencing Institute. www.ottoscharmer.com
7 november 2018
Vertaald naar het Nederlands door Marc Verheij.
Onze deelname aan het Societal Transformation Lab heeft iets mooie geleverd: Het Bollenveld van het Vermogen tot Samenwerken.
