Afgelopen tijd, nog voor de Corona crisis, las ik met mijn leesgroep een boeiend boek. Jeroen Smit, de schrijver, beschrijft hoe Unilever hoopvolle pogingen doet om duurzaamheid en economie bij elkaar te brengen. De CEO van Unilever, Paul Polman, speelt daarin de hoofdrol. Zal het hem lukken, ja of nee?
Actuele dilemma’s
Het boek waarop ik doel is ‘Het Grote Gevecht en het eenzame gelijk van Paul Polman’ van Jeroen Smit. Het beschreven gevecht raakt aan veel hedendaagse dilemma’s:
- korte termijn (winst) versus lange termijn (visie op de duurzaamheid)
- aandeelhoudersbelang versus belang van het voortbestaan van de aarde
- rijkdom voor de happy few versus meer welvaart en welzijn voor mensen wereldwijd
- door mannen gedomineerde organisatie versus meer gelijkheid en een grotere rol voor vrouwen
- gebrek aan interne sturing versus te grote externe gerichtheid
Het zijn allemaal dilemma’s die me raken en naar mijn idee cruciaal zijn voor onze toekomst. Ze komen aan de hand van de ontwikkelingen in 1 grote organisatie, Unilever, aan de orde. De verdienste van Polman is dat hij deze dilemma’s creëert en op scherp zet. Hij kiest met veel gedrevenheid heel duidelijk voor duurzaamheid. Hij gelooft in een gezonde duurzame wereld waarbij economische ontwikkeling mogelijk is. Als directeur wil hij zijn bedrijf het liefst leiden als een ngo en bijdragen aan de VN-klimaatdoelen (SDG’s) die in Parijs zijn geformuleerd.
Duurzame ontwikkeling en duurzame relaties
Hij vertaalt die doelen naar zijn eigen organisatie maar het wil niet lukken om het thema duurzaamheid volledig tot de organisatie door te laten dringen. In de jaarlijkse voortgangsrapportages lukt het niet om de voortgang op het gebied van duurzaamheid net zo scherp te maken als de economische voortgang. Accountants kunnen er niet mee uit de voeten. Het gelijk van Polman wordt eenzaam.
Polman is gedreven door de wereldwijde ontwikkelingen op het gebied van duurzaamheid en ziet zijn bedrijf als een vehikel, een instrument, om daaraan bij te dragen. Alleen het instrument zelf is nog niet zo ver. Het is jammer dat hij daar te weinig oog voor heeft. De urgentie die hij voelt, voelt niet iedereen. Hij laat zich leiden door zijn ongeduld. Dat ongeduld blokkeert de open verbinding met de mensen in de organisatie die het moeten doen. Er is aandacht voor duurzaamheid maar minder voor de duurzaamheid van de onderlinge relaties.
Financiële spanning
De dreigende overname door Kraft Heinz leidt tot grotere nadruk op de economische en financiële belangen. Dat lijkt niet anders te kunnen, wil het bedrijf overleven. De margarinedivisie, ooit de Nederlandse basis van Unilever, wordt verkocht. De banden met de Nederlandse oorsprong worden in december 2017 doorgesneden.
Door de aandacht voor het economisch overleven, groeit de toch al aanwezige spanning tussen Polmans individuele missie en die van de mensen in het bedrijf. Hij heeft deze spanning niet productief kunnen maken.
Op meerdere momenten in de geschiedenis van het bedrijf zijn er bijeenkomsten waarbij het management de ruimte neemt om te kijken waar iedereen staat. Men neemt tijd om elkaar daarop te bevragen. Hoe ieders individuele missie matcht met die van het grotere geheel. Meerdere keren geeft dat een impuls maar het is geen garantie voor een soepel verlopend proces. Het is vooral een kwestie van de lange adem, met vasthoudendheid en vastberadenheid.
Ik vind het jammer en teleurstellend dat het niet gelukt is om het bedrijf uit te vinden dat grote economische en financiële belangen weet te combineren met duurzaamheid. Dat vergt een andere context met een andere maatschappelijke visie op economische belangen. Een visie die zich richt op de lange termijn en op het voortbestaan van de aarde met meer aandacht voor maatschappelijke gelijkheid en de kwaliteit van de natuur.
Polman is inmiddels vertrokken bij Unilever. Hij voert nu op andere plekken het gevecht vanuit zijn nieuwe organisatie, Imagine (een adviesbureau).
Kort geleden werd bekend dat Unilever, in ieder geval administratief, een Brits bedrijf wordt. Het aandeelhoudersbelang wordt weer meer dominant. Het lijkt een logisch vervolg op de interventie eind 2017, de verkoop van de Nederlandse basis van het bedrijf, de margarinedivisie.
Dit gevecht is, helaas, voorlopig verloren.
Het gevecht tussen economisch belang en duurzame ontwikkeling zien we nu dagelijks terug als het om economische steun aan bedrijven gaat. Durven we economische steun te koppelen aan concrete afspraken over duurzaamheid.
met groet, Marc
